De Commissie Binnenlandse Afstand en Adoptie (CBAA), onder voorzitterschap van Em. Prof. Micha de Winter, heeft op 19 juni 2025 een rapport aan de staatssecretaris Rechtsbescherming aangeboden over de geschiedenis van afstand en adoptie in Nederland tussen 1956 en 1984. Het rapport van de commissie, Schade door Schande, is gebaseerd op drie deelrapporten. 

Floor Moes en Klasien Horstman hebben één daarvan voor hun rekening genomen. Zij hebben gesproken met vrouwen die een kind hebben moeten afstaan, kinderen die zijn afgestaan en geadopteerd, vaders van wie een kind dat werd afgestaan, en adoptieouders.

Ze hebben hedendaagse betekenissen van en perspectieven op deze geschiedenis onderzocht en publieke discussies over de omgang met de geschiedenis geanalyseerd. Hoe wordt ruimte gemaakt voor verschillende stemmen?

Het gehele rapport van het CBAA is beschikbaar. Hieronder vind je

• een fragment uit ons slothoofdstuk
• de gehele tekst van ons onderzoek als PDF

“In dit onderzoek gaven betrokkenen aan dat de framing van het onderwerp van afstand en adoptie in termen van ‘slachtoffers’ en ‘schuld’ geen vruchtbare grond is voor een open gesprek over deze geschiedenis.

Een goed gesprek over geschiedenissen van afstand en adoptie vraagt tijd en ruimte om te blijven bij het ongemak, de morele gelaagdheid, en de ambiguïteit van verschillende ervaringen. Dat geldt ook voor politieke of beleidsmatige gesprekken, bijvoorbeeld over erkenningsmaatregelen, of de omgang met dossiers. Geschiedenissen van afstand en adoptie komen met diepe emoties en een eigen temporele dynamiek in de levens van betrokkenen. Dat kan schuren met beleidsprocessen die vaak rationeel-technisch, doelgericht en volgens strakke tijdschema’s worden ingericht.

Organisatie van publieke gesprekken over afstand en adoptie vraagt om besef dat het hier gaat om kwesties die existentiële betekenis hebben voor betrokkenen, en voor veel betrokkenen emotioneel beladen zijn. Het gaat bovendien om kwesties die inhoudelijk ingewikkeld zijn vanwege de onderlinge afhankelijkheid tussen betrokkenen. Dat vraagt van organisatoren van publieke gesprekken dat ze zorgvuldig ruimt  maken voor inhoudelijke diversiteit, oplopende emoties, onderlinge botsingen, twijfels en onzekerheden, zoeken naar de juiste woorden, maar ook voor, bijvoorbeeld, ruimte en tijd om op zaken terug te komen en van gedachten te kunnen veranderen.

In publieke gesprekken ligt de focus al snel op verschil in perspectief, maar het is ook belangrijk om oog te houden voor de gedeelde thema’s (taal, oordelen, familie, tijd, instituties, miskenning, zwijgen) waar alle betrokkenen mee te maken krijgen. Eén van de betrokkenen gaf aan dat ook betrokkenen zelf soms verleid worden om onderlinge verwijten te maken (bijvoorbeeld tussen biologische moeders en afgestane kinderen), maar dat hun perspectieven eigenlijk twee kanten zijn van dezelfde medaille: “Het is de moeder die haar kind moest kwijtraken … En het is het kind die zijn moeder heeft verloren” (AA#5).

Ons onderzoek laat zien dat het belangrijk is om oog te hebben voor het feit dat betrokkenen met elkaar verwikkeld zijn geraakt in een gedeeld script van historische praktijken van afstand en adoptie. Een script dat zijzelf niet hebben geschreven maar dat is mogelijk gemaakt door institutionele regels en praktijken in een specifieke cultuur-historische, morele context. Het verbreken van familierelaties, het vormen van nieuwe familieverbanden, en nieuwe vormen van afhankelijkheid als het gaat om de beantwoording van existentiële levensvragen en herstel van contact is in dat gedeelde script verklonken.

Aandacht voor gedeelde ervaringen en ingewikkeldheden leidt tot een ander publiek gesprek dan nadruk op verschillen in belangen en standpunten. Zo’n gesprek vergt dat er zorgvuldig ruimte wordt gemaakt voor en door vele soorten stemmen. Daar hopen we met dit rapport aan bij te dragen.

Erkenning betekent dat mensen zich gehoord voelen over hun perspectief op de geschiedenis van afstand en adoptie, maar ook dat zij zeggenschap krijgen om dat script – in gesprek met anderen – te herschrijven. Erkenning en dialoog zijn belangrijke voorwaarden om een nieuw hoofdstuk te kunnen maken als het gaat om degeschiedenis van binnenlandse afstand en adoptie.”